Rodzaje szczepionek dla królików – myksomatoza, RHD1, RHD2 [2025]

Króliki szczepimy na trzy groźne choroby wirusowe: myksomatozę, pomór typu 1 (RHD1) i pomór typu 2 (RHD2). Na rynku dostępne są różne szczepionki – różnią się składem, zakresem ochrony i czasem działania. Nie wszystkie nadają się do każdego przypadku.

W artykule przedstawiam najczęściej stosowane preparaty, wyjaśniam, które szczepionki chronią kompleksowo, a które mogą pozostawiać luki w odporności. Znajdziesz tu też nasze zalecenia i ostrzeżenia dotyczące najnowszych wariantów RHD2.

Gdzie leży problem?

Szczepionka Nobivac Myxo-RHD PLUS to szczepionka rekombinowana, czyli opracowana w nowoczesnej technologii genetycznej.

Nobivac Myxo-RHD Plus zawiera dwa zmodyfikowane szczepy wirusa myksomatozy – każdy z nich działa jako wektor (nośnik) dla jednego z antygenów RHD:

• Jeden szczep wirusa myksomatozy został zmodyfikowany tak, aby produkował białka powierzchniowe RHDV1 (szczep 009).
• Drugi szczep wirusa myksomatozy – tak, aby produkował białka powierzchniowe RHDV2 (szczep MK1899).

Są to więc wirusy myksomatozy tak inżynieryjnie zmienione, aby przekazywały organizmowi także informacje o wirusie pomoru. Wirus myksomatozy nie może więc zostać od razu zneutralizowany przez organizm, zanim nie spełni swojej funkcji (nie wywoła odpowiedzi immunologicznej na myksomatozę, ale także i na pomór).

Jeśli wcześniej nie stosowano nic, lub podano właśnie Nobivac Myxo-RHD PLUS (czyli królik nie miał kontaktu z wirusem, lub miał kontakt tylko z rekombinowanym wirusem myksomatozy) – odporności na myksomatozę nie ma wcale, lub powstała, ale nie jest aż tak silna, jak po klasycznej szczepionce. Szczepionka ta będzie więc mogła w pełni zadziałać (będzie na to czas)

U królików, które były wcześniej szczepione klasycznymi szczepionkami, zawierającymi żywego wirusa myksomatozy (np. Pestorin, Castomix), organizm nauczył się szybko rozpoznawać i niszczyć wirus myksomatozy.

• Po podaniu Nobivac Myxo-RHD PLUS tak silna odpowiedź organizmu może szybko zniszczyć nośnik (wirus myksomatozy), zanim zdąży on zaprezentować antygeny pomoru RHDV1 i RHDV2.
• Efekt: odporność na pomór może się nie wytworzyć lub będzie słaba.

Trzeba o tym pamiętać myśląc o zmianie schematu szczepień. Dlatego polecamy od razu szczepić Nobivaciem Myxo RHD Plus.

Szczepionka ta, stosowana zgodnie z zaleceniami producenta uodparnia na myksomatozę  i pomór królików typu 1 i 2 przez okres 1 roku.

Szczepić można króliczki w wieku od 5 tygodnia życia. Ze względu na wysokie poziomy przeciwciał matczynych, zaleca się jednak szczepienie królików od 7 tygodnia życia.  Nie trzeba wykonywać szczepienia przypominającego po 4 tygodniach u nowo zaszeczepionych. Kolejne szczepienie dopiero po roku.

Powstanie odporności: 21 dni od szczepienia

Plusy: szczepienie raz do roku, pojedyncze dawki, brak konieczności doszczepiania po miesiącu.

Minusy: przeciwwskazania producenta do szczepienia nią króliczków, które szczepione były wcześniej szczepionką zawierającą wirus myksomatozy, dłuższy okres wytwarzania się odporności po szczepieniu niż w przypadku innych szczepionek. 

Działania niepożądane (spisane z „charakterystyki produktu leczniczego weterynaryjnego”) 

Często (więcej niż 1, ale mniej niż 10 na 100 leczonych zwierząt) może wystąpić przejściowe podniesienie temperatury ciała o 1-2 st. C. W ciągu dwu pierwszych tygodni po szczepieniu w miejscu wstrzyknięcia często obserwowany jest niewielki, niebolesny obrzęk (nieprzekraczający 2 cm średnicy). Obrzęk ustępuje całkowicie w ciągu 3 tygodni od szczepienia. 

U królików utrzymywanych jako zwierzęta towarzyszące bardzo rzadko (mniej niż 1 na 10000 leczonych zwierząt) mogą występować lokalne reakcje w miejscu wstrzyknięcia, takie jak martwica, pokrywanie się strupem, strupy lub utrata włosów.

W przeciągu 3 tygodni od szczepienia istnieje możliwość wystąpienia tzw. myksomatozy poszczepiennej.

💡 Czym jest myksomatoza poszczepienna? Jest to reakcja organizmu królika na replikację wirusa myksomatozy zawartego w szczepionce. Mimo że wirusy te są znacznie mniej zjadliwe niż dzikie szczepy, nadal mają zdolność do lokalnej replikacji i mogą wywołać reakcję kliniczną przypominającą łagodną formę myksomatozy.

W większości przypadków jest ona niegroźna i świadczy o tym, że szczepionka „działa”, może to jednak wyglądać niepokojąco dla właścicieli:

🔸 Objawy oczne: lekki obrzęk powiek, guzki na powiekach, zaczerwienie spojówek

🔸 Zmiany skórne zmiany przypominające grudki / guzki myksomatozy – najczęściej w okolicy głowy i uszu, ale mogą być one też zauważane na plecach, w okolicy narządów płciowych.

Zmiany te w większości przypadków znikają samoistnie (po około 2 tygodniach) i nie wymagają leczenia. Przy dużym nasileniu objawów warto jednak pokazać króliczka lekarzowi prowadzącemu.

⚠️ Jeśli występują:

• Znaczne obrzęki powiek, utrudniające widzenie
• Gorączka > 40°C, utrzymująca się kilka dni
• Brak apetytu > 24–48 h
• duże zmiany skórne
• Duszność, ropny wyciek z oczu/nosa

To już nie jest fizjologiczna reakcja poszczepienna, ale:

• albo silna reakcja nadwrażliwości (np. immunologiczna lub zapalna),
• albo rozwijające się zakażenie oportunistyczne, np. aktywacja pasterelozy przy spadku odporności po szczepieniu,
• albo (wyjątkowo rzadko) ciężka postać myksomatozy poszczepiennej u osobników bardzo wrażliwych lub immunosupresyjnych.

– wtedy koniecznie i szybko należy pokazać się z króliczkiem na kontroli u lekarza prowadzącego.

Według danych producenta poważne reakcje nadwrażliwości, mogące prowadzić do śmierci występują jednak bardzo rzadko  (mniej niż 1 na 10 000 szczepionych zwierząt).

.

---

Substancja czynna: Rekombinowane białko kapsydu wirusa RHDV2

Stosowana w celu obniżenia śmiertelności z powodu krwotocznej choroby królików (ang. rabbit haemorrhagic disease, RHD) wywołanej przez klasyczny wirus RHD (RHDV) i szczepy wariantowe (RHDV2), w tym szczepy o wysokiej zjadliwości.

Czas powstania odporności: 14 dni dla pomoru 1, 7 dni dla pomoru 2.

Czas trwania odporności: 1 rok

Plusy: szczepienie raz do roku, pojedyncze dawki, brak konieczności doszczepiania po miesiącu.

Działania niepożądane (spisane z „charakterystyki produktu leczniczego weterynaryjnego”): 

🔸Bardzo często (> 1 zwierzę/10 leczonych zwierząt):

Podwyższona temperatura – Najwyższy indywidualny wzrost temperatury w odbycie wyniósł 1,15ºC. Temperatura powróciła do wartości prawidłowych 24 godziny później.

Można zaobserwować stan zapalny (< 2 cm) w miejscu wstrzyknięcia. Te miejscowe reakcje stopniowo się zmniejszają i ustępują bez konieczności leczenia.

💉💉💉

Uwaga dotycząca odporności na RHD2 (pomór 2 typu)

Na dzień aktualizacji tego artykułu – 09.05.2025 r. – nie mamy danych potwierdzających zwiększoną liczbę przypadków zachorowań w Polsce królików prawidłowo zaszczepionych na pomór, zgodnie z aktualnymi zaleceniami producentów szczepionek.

Jednak jako lekarze na co dzień zajmujący się leczeniem królików, często obserwujemy sytuacje, w których mimo deklarowanego przez właściciela szczepienia zwierzęcia wiemy, że pełna odporność przeciwko pomorowi (RHD) mogła nie zostać skutecznie wytworzona, z kilku powodów. Najczęstsze przyczyny to:

• brak komponentu RHD2 w użytej szczepionce (np. Pestorin, Castomix),
• zbyt rzadkie szczepienia, luki w szczepieniach – np. pierwsze szczepienie pestorinem nie powtórzone po 4 tygodniach, kontynuacja szczepienie pestorinem raz w roku a nie co pół roku, zapominanie o terminach szczepień)
• zmiana schematu szczepienia – podanie szczepionki Nobivac Myxo-RHD PLUS bez wcześniejszego zabezpieczenia osobną szczepionką przeciw RHD (np. Eravac dawniej, Yurvac obecnie), w pierwszym roku po użyciu Pestorinu lub Castomixu.

W takich przypadkach:

• odporność nie mogła się wytworzyć (gdy RHD2 nie było w składzie szczepionki),
• odporność jest już zbyt słaba (gdy przekroczone zostały znacząco terminy powtórnego szczepienia)
• lub odporność wytworzyła się, ale od początku niewystarczająco silna (przy szczepieniu samym Nobivaciem Myxo RHD Plus po castomixie/pestorinie – przed czym przestrzega sam producent szczepionki).

🔸 Jeśli pojawią się potwierdzone przypadki zachorowań u królików szczepionych zgodnie z zaleceniami producentów, będzie to realny powód do niepokoju. W takiej sytuacji z pewnością zalecimy pilne doszczepienie wszystkich królików szczepionką Yurvac® RHD, jako preparatem ukierunkowanym na aktualne szczepy RHD2 o wysokiej zjadliwości.

Na ten moment jednak nie mamy takich danych potwierdzonych w Polsce, dlatego nie wprowadzamy jeszcze takiej rekomendacji rutynowo.

CASTOMIX, PESTORIN – SZCZEPIONKI DOSTĘPNE, KTÓRYCH NIE UŻYWAMY JUŻ W NASZEJ PRZYCHODNI:

💉 Dlaczego nie stosujemy szczepionek Castomix i Pestorin

Ze względu na krótszy okres ochrony (6–9 miesięcy) oraz brak komponentu przeciwko pomorowi typu 2 (RHD2), szczepionki te nie są już stosowane w naszej lecznicy od dłuższego czasu.

Dodatkowo ich wcześniejsze użycie znacznie utrudnia późniejsze wdrożenie szczepionki Nobivac Myxo-RHD PLUS, ponieważ mogą wpływać na gorszą skuteczność uodpornienia na pomór.

Choć preparaty te są nieco tańsze, ich ograniczenia immunologiczne sprawiają, że nie są to szczepionki przez nas wybierane.

Szczepić można króliczki w wieku od 10 tygodnia życia. Należy doszczepić po 4 tygodniach (jeśli było to pierwsze w życiu szczepienie)

Powstanie odporności: 10-14 dni od szczepienia

Minusy: krótszy okres ochrony w stosunku do Nobivac’a Myxo RHD czy Nobivac’a Myxo RHD Plus, brak ochrony przed pomorem typu 2 (trzeba doszczepić oddzielnie)

Działania niepożądane: możliwość wystąpienia myksomatozy poszczepiennej

Skład: atenuowany (czyli osłabiony, ale żywy) wirus myksomatozy,  inaktywowany wirus krwotocznej choroby królików (pomoru)

Szczepić można króliczki w wieku od 6-10 tygodnia życia. Doszczepić (!) należy po 4 tygodniach (gdy było to pierwsze w życiu szczepienie).

Powstanie odporności: 9-10 dni od szczepienia

Minusy: działa najkrócej ze wszystkich szczepionek

Działania niepożądane: możliwość wystąpienia myksomatozy poszczepiennej.

SZCZEPIONKI STOSOWANE DAWNIEJ, JUŻ NIEDOSTĘPNE:

Szczepionka zawiera szczep wirusa myksomatozy poddający ekspresji gen białka kapsydu wirusa krwotocznej choroby królików. W wyniku tego króliki uodporniane są zarówno przeciw wirusowi myksomatozy, jak i przeciw wirusowi krwotocznej choroby królików.

Szczepić można króliczki w wieku od 5 tygodnia życia. Nie trzeba wykonywać szczepienia przypominającego po 4 tygodniach u nowo zaszczepionych. Kolejne szczepienie dopiero po roku.

Powstanie odporności: 21 dni od szczepienia

Plusy: szczepienie raz do roku, pojedyncze dawki, brak konieczności doszczepiania po miesiącu po pierwszym szczepieniu.

Minusy: przeciwwskazania producenta do szczepienia nią króliczków, które szczepione były wcześniej szczepionką zawierającą wirus myksomatozy, dłuższy okres wytwarzania się odporności po szczepieniu.

Działania niepożądane: możliwość wystąpienia myksomatozy poszczepiennej.

Według najnowszych wytycznych szczepienie należy powtarzać co 12 miesięcy (najnowsze wytyczne z 2020r)

Skład: Inaktywowany wirus choroby krwotocznej królików, typ 2 (RHDV2)

Szczepić można króliczki w wieku od 30 dnia życia.

Powstanie odporności: 7 dni od szczepienia

Działanie niepożądane: Po dwóch lub trzech dniach po podaniu szczepionki może wystąpić przemijający wzrost temperatury ciała, nieznacznie powyżej 40ºC. Taki nieznaczny wzrost temperatury ciała ustępuje samoistnie bez leczenia do 5 dnia po zaszczepieniu. W miejscu ukłucia mogą pojawić się guzki lub obrzęk (< 2 cm), które powinny zniknąć w ciągu 24 godzin. Te miejscowe reakcje stopniowo zmniejszają swoje nasilenie, aż do całkowitego ustąpienia, bez konieczności leczenia. 

---

NASZE REKOMENDACJE ODNOŚNIE SZCZEPIEŃ KRÓLIKÓW:

1. Szczepimy tylko zwierzęta zdrowe!

2. Nowe zwierzątko powinno pobyć w domu około miesiąca zanim je zaszczepimy. W tym okresie jego układ odpornościowy zdąży poradzić sobie ze stresem związanym ze zmianą miejsca zamieszkania i zdolny będzie do podjęcia walki z wirusami, które wraz ze szczepieniem wpuścimy do organizmu. W tym czasie możemy również przekonać się, czy u króliczka nie rozwijają się jakieś choroby, które w momencie zakupu były dopiero w okresie inkubacji i nie dawały jeszcze objawów klinicznych.

3. Króliczka miniaturowego najczęściej możemy bezpiecznie szczepić w wieku około 3 miesięcy, gdy jego masa ciała przekroczy 0,5 kg.

4. Pamiętajmy, że sprzedawcy w sklepach często zawyżają wiek króliczków. Najczęściej kupują Państwo króliki w wieku około 6 tygodni, myśląc że kupują 3 miesięczne. Proszę brać na to poprawkę, planując termin szczepienia.

5. Dla nowych króliczków, które nie były dotąd szczepione szczepionką z myksomatozą, na dzień dzisiejszy najlepszym startem jest szczepionka Nobivac Myxo-RHD-Plus

6. po wcześniejszym szczepieniu Pestorinem czy castomixem, rekombinowana szczepionka Nobivac Myxo-RHD może nie zadziałać w pełni i nie wytworzy się prawidłowa odporność na pomór. Dlatego nie zaleca się mieszania tych schematów szczepień bez przemyślanej strategii.

7. Obecnie nie obserwujemy zwiększonej liczby zachorowań na RHD2 u królików zaszczepionych zgodnie z zaleceniami producentów, dlatego nie rekomendujemy dodatkowego masowego doszczepiania preparatem Yurvac® RHD. Gdyby jednak pojawiły się takie przypadku u większej ilości królików lub dotarły do nas potwierdzone informacje o nowych szczepach wirusa, będziemy zalecać doszczepianie tą szczepionką.